Skip to main content

ALINTI YAZI: Eski Diplomattan Ankara'ya Kıbrıs Eleştirisi*

Türkiye’nin kendi sorunlarının yoğunluğundan, 60 km güneyimizdeki Kıbrıs’ı doğru düzgün tartışamıyoruz.

Tartıştığımızda ise “sattılar, hainler, ihanet, Rumcu bunlar”ın ötesine geçmiyor tartışmanın seviyesizliği. Satmak deyince akla ilk gelmesi gereken şu: 1878’de şimdi birilerinin “ulu hakan” diye pazarlamaya çalıştığı II. Abdülhamid tarafından Büyük Britanya’ya kiralanması Kıbrıs Adası’nı resmen olmasa dahi fiilen bizden ayırıyor. Sultan tahtını korumak için Kıbrıs’ı satmıyor ama kiralıyor. Demek ki Kıbrıs’a kupon arsa veya kelepir tarla muamelesi yapma âdetimizin kökü derinde.

AKP’nin dış politikanın hemen her başlığındaki kaygısı birbiriyle de bağlantılı iki soruya indirgenebilir. 1) Buradan ne kadar para gelir? 2) İktidarımı ilanihaye sürdürmeme faydası olur mu? Kıbrıs da istisna teşkil etmiyor. Yalnız AKP’nin Kıbrıs’taki günah listesini sayıp dökmeden önce Kıbrıs meselesinin hukuki ve siyasi arka planına değinmek zorunlu. Bunlar bilinmeyince ortaya saçma sapan görüşler saçılıyor ve mesele daha da karışıyor.

Somut olgulardan başlayalım. 1960’ta soğuk savaş koşullarında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti birçok bakımdan “sui generis” bir devlet. Bir kere egemenliği sınırlı çünkü garantörleri var: B. Britanya, Türkiye ve Yunanistan. İkincisi isminde yok ama aslında işlevsel açıdan Federasyon niteliği taşıyor. İki halkın özerk hareket alanları, yetkileri var. Bu kısmı uzatmayalım ama burada çok önemli bir nokta var Türkiye’de sürekli olarak gözden kaçırılan. Garantörler, şu veya bu toplumun garantörü değiller. Kıbrıs Cumhuriyeti’nin varlığını sürdürmesini garanti ediyorlar. Daha açık bir deyişle Yunanistan Kıbrıs Rumlarının, Türkiye Kıbrıs Türklerinin garantörü filan değil. Aksini iddia eden bir siyasetçiye ya da yorumcuya rastlarsanız konuyu bilmediğinden ya da yalan söylediğinden emin olabilirsiniz.

İkinci somut olgu 1964 yılına dair. 1963 yılının sonunda yaşanan “Kanlı Noel” denilen olayların ardından BM Güvenlik Konseyi adaya barış gücü gönderilmesini öngören bir karar alıyor. Bu 186 sayılı kararın önemi, şiddet olayları yüzünden Kıbrıs Cumhuriyeti’nin yönetiminden çekilmek zorunda kalan Kıbrıslı Türklerin devletin fiilen ortadan kalktığını savunmalarına rağmen, artık sadece Rum unsurun hâkim olduğu hükümeti Ada’nın tek meşru hükümeti olarak ilan etmesi. Türkiye ise “daha fazla kan dökülmemesi” uğruna bu kararı kabul ediyor. Uluslararası hukuk bakımından zurnanın “zırt” dediği yer burası.

O zamandan beri Kıbrıs konusunda alınan bütün BMGK kararları bu 186’ya ya da 186’nın hatırlatıldığı kararlara atıf yapıyor. BM’ye üye olan 200’e yakın ülke içerisinden yaklaşık 180’inin bizim GKRY kısaltmasıyla andığımız Kıbrıs Cumhuriyeti’ni tek meşru hükümet olarak tanımasının dayanağı da bu.

Buradan üçüncü olguya gelelim. Türkiye’nin 1974 yılında yaptığı askerî harekâtın ilk aşaması, 15 Temmuz’da Kıbrıs Cumhuriyeti hükümetine karşı yapılan bir faşist darbeyi engelleme gerekçesine dayanıyor. Türkiye bu hakkı yukarıda anlattığımız garantörlük sıfatından alıyor. Büyük olasılıkla o yüzden, Sovyetler Birliği başta olmak üzere bir çok ülke 20 Temmuz harekâtına karşı çıkmıyorlar. Uluslararası hukuk bakımından kolaylıkla savunulabilecek bir pozisyon. Nitekim darbe Türkiye’nin müdahalesinin de etkisiyle başarısızlığa uğruyor ve Kıbrıs Cumhuriyeti’nde “meşru hükümet” yeniden işbaşına dönüyor. O noktadan itibaren Türkiye’nin hukuki pozisyonu boşlukta. Oysa ortada adanın her yerine serpiştirilmiş Kıbrıs Türklerinin can güvenliği, adaya çıkan birliklerin durumu gibi ciddi sorunlar var ve ikinci harekât bu gerekçeyle yapılıyor. Haklılığını sabaha kadar savunmak mümkün ama Türkiye artık “garantörlük” yetkisini aşmış bulunuyor.

Dördüncü olgu ise Kıbrıs’a ilişkin BMGK kararlarının içeriğine ve Türkiye’yi işgalci olarak tanımlayıp tanımladığına dair. Az bilip çok konuşan siyaset erbabının iddiasının aksine hiçbir kararda Türkiye doğrudan yani ismi verilerek “işgalci” olarak tanımlanmıyor.

Beşinci olgu ise “ihanete uğradığı” söylenen KKTC’nin niteliğiyle ilgili. 1976’da KTFD (Kıbrıs Türk Federe Devleti) 1983’te ise KKTC ilan ediliyor. KKTC’yi ilk ve tek tanıyan devlet Türkiye. O dönemde birkaç “dost ve kardeş” ülkenin dönüp Ankara’ya “biz de tanıyalım mı?” diye sordukları, Ankara’nın ise “sizlik bir şey yok kardeşim, zahmet etmeyin” yollu yanıtlar verdiği biliniyor. Bu ilk bakışta garip görünen durumun açıklaması ise KKTC’nin kurucu metinlerinde mevcut. KKTC “Kıbrıs’ta adil ve kalıcı bir çözüm teşkil edecek yeni bir ortaklığın yeniden tesisi” hedefine bağlılığın bir göstergesi. Yani aslında bir müzakere pozisyonu. Bu yüzden de, Türkiye AKP öncesinde de, iktidarında da “tanıma” yönünde hiçbir gayret göstermiyor.

Bu tarihsel ve hukuki ayrıntılar bir Pazar yazısında çekilecek gibi değil belki ama bunlar bilinmediğinde geçen hafta yaşadığımız türden bir kakafoni kaçınılmaz hale geliyor.

Güncele gelelim. Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekistan’ın GKRY’ye Büyükelçi atamalarını “satıldılar, kardeşlerine ihanet ettiler” sloganlarıyla yorumlamak hamaset ile cehaletin karışımından başka bir şey değil. Bir kere bu ülkelerin GKRY’yi tanımaları ortalama 30 yıl önce gerçekleşmiş, Özellikle Kazakistan’ın uzun yıllardır GKRY ile ticari ilişkileri var. Bu arada AB’den alacağı paraya tamah etti denilen Kazakistan’ın kişi başı ulusal geliri 30 bin ABD dolarının üstünde. Aynı Kazakistan Batı, Rusya ve Çin arasında son derece dengeli siyaset yürüten, doğal kaynak zengini bir ülke. Elbette sermayenin yönettiği her ülkede olduğu gibi o zenginlik patronları semirtiyor.

Bu arada Türk Devletleri Teşkilatı’nın tüzüğünde “üyeler dış politika konularında tam bir uyum içinde davranırlar” tarzında bir ibare yok. TDT dünyadaki bir çok benzeri gibi ortak bir dili paylaşan ülkelerin bir araya geldikleri bir işbirliği platformu. Yoksa kimilerinin pazarlamaya çalıştığı gibi Yeni bir Türk Cihan İmparatorluğu denemesi, Turan start-up’ı filan değil.

KIBRIS’A İHANET EDENLER

Şimdi son meseleye, AKP’nin TDT bünyesinde “milli dava”yı savunmakta başarısız olduğu eleştirisine bakalım. AKP’nin böyle bir siyaseti olduğunu varsayarsak bir başarısızlıktan söz edebiliriz. Yalnız o varsayım yanlış olunca eleştirimiz de anlamsızlaşır. AKP şu anda, içeride giderek eriyen destek ve meşruiyetini, olabildiğince dışarıda yapacağı hamlelerle telafi etme, iktidarının “faydasını” o merkezlere ispat etme çabasında. AB ile yakınlaşma gayretinin sualtındaki kısmında Kıbrıs’ta mart ayı başında başlatılan yeni “müzakere” süreci bulunuyor. Hal böyleyken kendi büyük oyununda bir pazarlık kozundan öte görmediği KKTC’nin tanıtılmasını neden dert etsin?

Kuzey Kıbrıs, çok uzun zamandır her türlü suçun bölgesel merkezi haline gelmiş durumda. Bunu AKP başlatmadı. Ancak AKP iktidarında bu süreç hızlandı ve dayanılmaz bir noktaya geldi. Falyalı olayı bunun feriştah noktası oldu. Uyuşturucu, fuhuş, kumar, yasadışı bahis ve insan kaçakçılığının merkezi haline gelmiş bir yapı önümüzde duruyor. Kendi yöneticilerini seçme hakkı dahi ellerinden alınan Kıbrıslı Türkler yıllardır çok söylediler ama kulak asan olmadı. İhanet ve satış arayan önce buraya baksın. Bir de AKP’nin 150 yıldır kimlik mücadelesi veren Kıbrıs Türküne de giydirmeye çalıştığı deli gömleğine ses çıkartsın. Ne yazık ki, Türkiye’de Kıbrıs’a “milli dava” diyen rütbeli rütbesiz yorumcu ve siyasetçiler de adaya stratejik önemi olan boş bir toprak parçası gözüyle bakıyorlar.

Özetle, hamasetle peynir gemisi yürümez ve Kıbrıs Türküne kulak vermeyen hiçbir eleştirinin geçerliliği yoktur. Mesele bu kadar basittir.

* Eski diplomat uluslararası ilişkiler uzmanı ve Engin Solakoğlu'nun yazısı 20 Nisan 2025 tarihinde Birgün gazetesinde yayımlandı


Popular posts from this blog

Sovereignty as Spectacle: Turkish Cypriot Researcher Critiques Grand Opening of the Northern Cyprus New "Republican Campus"

On Saturday, the Turkish Republic of Northern Cyprus (TRNC), which is not recognized internationally, officially launched its new "Republican Campus." The first construction phase features the new Presidential Building and Parliament Building, inaugurated during a grand ceremony attended by Turkey's President Recep Tayyip Erdoğan. Dubbed by critics as a "show of sovereignty," the event, alongside the concurrent Teknofest technology festival, has drawn criticism from Turkish Cypriot researcher-writer Mete Hatay for its political undertones and symbolic messaging. Hatay, a noted peace researcher affiliated with the Peace Research Institute Oslo (PRIO), argues that the openings were not merely about inaugurating buildings but about constructing symbols of dominance under the guise of sovereignty. Hatay describes the events as meticulously staged platforms for political agendas. "Today in Northern Cyprus, it wasn't just buildings that were opened; symbols w...

Cyprus Archbishop's Easter Message Lost in Translation, Sparking Controversy

A mistranslation of Cyprus' Orthodox Archbishop Georgios' Easter message has ignited a new wave of tensions between Greek and Turkish Cypriot communities on the divided island. Turkish Cypriot media outlets reported that the Archbishop called for "expelling the Turks and saving the homeland," prompting swift condemnation from Turkish Cypriot political figures, including opposition leader Tufan Erhürman. According to Kıbrıs Postası 's bulletin published on April 20, 2025, Archbishop Georgios issued an Easter message urging "Greece, Southern Cyprus, and all Hellenism to make a coordinated effort to expel the Turks and save the homeland." The report further claimed the Archbishop stated there was "no possibility of making any more concessions" in the current situation. In response, Tufan Erhürman , leader of the social democrat Republican Turkish Party (CTP), issued a strongly-worded statement criticizing what he called "discriminatory and pr...

Is Turkey's New Rising Political Star's Future in Danger?

In a development that could dramatically alter Turkey's political landscape, Istanbul Metropolitan Municipality Mayor Ekrem Imamoglu's presidential ambitions face a serious challenge as pro-government sources report his university diploma may soon be invalidated. According to prominent pro-government journalist Abdulkadir Selvi, Istanbul University is expected to complete a report today that could lead to the cancellation of Imamoglu's diploma, effectively disqualifying him from running for president of Turkey. Critical Findings in University Investigation The investigation centers around allegations that Imamoglu's lateral transfer from American University of Kyrenia to Istanbul University violated educational regulations. The Council of Higher Education (YÖK) has already issued a report claiming that American University of Kyrenia was not recognized by YÖK at the time Imamoglu made his transfer. "Istanbul University's investigation has been completed, and the...