Ειρηνευτική Διαδικασία Τουρκίας-Κούρδων: Ένας χρόνος ελπίδας και απογοήτευσης εν αναμονή νομικών μεταρρυθμίσεων
Η κουρδική πλευρά έχει προχωρήσει σε αφοπλισμό, αλλά η Άγκυρα καθυστερεί το νομοθετικό πλαίσιο.
Ένας χρόνος συμπληρώνεται από τη χειρονομία-ορόσημο που αναζωπύρωσε τις ελπίδες για μια ειρηνική επίλυση του μακροχρόνιου Κουρδικού ζητήματος στην Τουρκία, όμως η απογοήτευση στο κουρδικό κίνημα μεγαλώνει. Αιτία είναι η αποτυχία της κυβέρνησης να θεσπίσει τους νόμους εκδημοκρατισμού που είχε υποσχεθεί. Ενώ το κουρδικό κίνημα έχει κάνει σημαντικά βήματα, συμπεριλαμβανομένου του καλέσματος για αφοπλισμό και τη διάλυση του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK), η τουρκική κυβέρνηση δεν έχει ακόμη ανταποκριθεί με το νομοθετικό πλαίσιο που θεωρείται απαραίτητο για μια διαρκή διευθέτηση.
Η τρέχουσα διαδικασία ξεκίνησε την 1η Οκτωβρίου 2024, με μια απρόσμενη χειραψία στο κοινοβούλιο μεταξύ του Ντεβλέτ Μπαχτσελί, ηγέτη του ακροδεξιού Κόμματος Εθνικιστικής Δράσης (MHP), και βουλευτών του φιλοκουρδικού Κόμματος DEM. Σύμφωνα με το κουρδικό πρακτορείο ειδήσεων ANF, παρόλο που η νέα αυτή διαδικασία «έχει συμπληρώσει τον πρώτο της χρόνο, κανένα νομικό βήμα δεν έχει γίνει» από την κυβέρνηση του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP). Τη χειραψία ακολούθησε μια πρόταση από τον κ. Μπαχτσελί, ο οποίος πρότεινε ότι ο φυλακισμένος ηγέτης του PKK, Αμπντουλάχ Οτσαλάν, θα μπορούσε να κερδίσει ένα «δικαίωμα στην ελπίδα» —μια πιθανή οδό προς την απελευθέρωση— εάν αποκήρυττε τη βία. Αυτή η δήλωση, την οποία αργότερα υποστήριξε ο Πρόεδρος Ερντογάν, πυροδότησε μια σειρά διαπραγματεύσεων υψηλού ρίσκου.
Ως απάντηση, ο κ. Οτσαλάν εξέδωσε μια «Έκκληση για Δημοκρατική Κοινωνία και Ειρήνη» στις 27 Φεβρουαρίου 2025, προτρέποντας το PKK να «καταθέσει τα όπλα και να διαλυθεί» ως προϋπόθεση για τη δημοκρατική ενσωμάτωση. Ωστόσο, έθεσε ως κρίσιμο όρο «την αναγνώριση της δημοκρατικής πολιτικής και νομικής διάστασης». Το PKK ανταποκρίθηκε στο κάλεσμα, κηρύσσοντας κατάπαυση του πυρός τον Μάρτιο, πραγματοποιώντας συνέδριο τον Μάιο για τον επίσημο τερματισμό του ένοπλου αγώνα του εναντίον της Τουρκίας και διοργανώνοντας μια συμβολική τελετή καύσης όπλων τον Ιούλιο.
Παρά τις ενέργειες αυτές από την κουρδική πλευρά, η αντίδραση της τουρκικής κυβέρνησης παραμένει αντιφατική. Ενώ συμμετέχει σε διάλογο, οι αρχές συνεχίζουν τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και εντείνουν την πολιτική καταστολή. Στα τέλη του 2024 και τις αρχές του 2025, διορισμένοι από την κυβέρνηση επίτροποι αντικατέστησαν δεκάδες δημοκρατικά εκλεγμένους δημάρχους του Κόμματος DEM σε πόλεις όπως το Μάρντιν (Mêrdîn), το Τσολέμεργκ (Colemêrg) και το Βαν (Wan). Η διαδικασία σημαδεύτηκε επίσης από το θάνατο του Σιρρί Σουρεγιά Οντέρ τον Μάιο του 2025, ενός βασικού διαπραγματευτή και βουλευτή του DEM, τον οποίο ο κ. Οτσαλάν θρήνησε αποκαλώντας τον «η γλώσσα της ειρήνης».
Η μόνη απτή κυβερνητική ενέργεια μέχρι σήμερα είναι η πρόσφατη σύσταση μιας διακομματικής κοινοβουλευτικής «Επιτροπής Αλληλεγγύης, Αδελφοσύνης και Δημοκρατίας». Μετά από μήνες ακροάσεων διαφόρων ομάδων της κοινωνίας των πολιτών, ο Πρόεδρος της Βουλής, Νουμάν Κουρτουλμούς, ανακοίνωσε ότι η επιτροπή είναι πλέον έτοιμη να προχωρήσει στη δημιουργία ενός «νομικού πλαισίου».
Καθώς το τουρκικό κοινοβούλιο ετοιμάζεται να επαναλειτουργήσει, το κουρδικό κίνημα και οι υποστηρικτές της ειρήνης περιμένουν με αγωνία να δουν αν η κυβέρνηση θα υλοποιήσει επιτέλους τις νομικές μεταρρυθμίσεις που είναι απαραίτητες για να εδραιωθεί η εύθραυστη ειρήνη, ή αν η ετήσια καθυστέρηση θα διαβρώσει την ιστορική ευκαιρία για μια οριστική λύση.
Φωτογραφία: BBC